Sovjet-openluchtmuseum kiest nieuw staatshoofd
Trouw, 10 december 2011

Over sommige dingen kun je het maar beter niet hebben. Bijvoorbeeld over de presidentsverkiezingen morgen in Transnistrië. Voor Ion Manole, directeur van de Moldavische mensenrechtenorganisatie PromoLex, bestaat er geen twijfel over. "Die verkiezingen zijn een spelletje van Rusland. Rusland bepaalt wie hier wint."

Onder invloed van Moskou scheidde Transnistrië, nauwelijks groter dan Noord-Holland, zich in 1990 af van het net onafhankelijk geworden Moldavië om binnen de toen nog bestaande Sovjet-Unie te blijven. Twee jaar later brak een korte maar hevige oorlog uit tussen de door de Russen gesteunde separatisten en de Moldavische regering. Die regering voer een op het Westen gerichte koers en zocht volgens de separatisten zelfs aansluiting bij Roemenië. Het Russische leger intervenieerde en er werd een bestand gesloten dat nog altijd voortduurt.

Sindsdien zijn de 60 kilometer die de Moldavische hoofdstad Chisinau scheiden van wat officieel de Moldavische Republiek aan de Dnjestr heet als een reis terug in de tijd, een reis naar de hoogtijdagen van de Koude Oorlog. Officieel is er sprake van vrij verkeer, maar Transnistrië heeft grensposten ingericht waar zorgvuldig wordt bijgehouden wie de regio binnenkomt of verlaat.Op de bruggen over de Dnjestr houden gewapende Russische soldaten de wacht bij prikkeldraadversperringen.

In de hoofdstad Tiraspol zijn de straten leeg en schoon, en vernoemd naar Marx en Liebknecht. Lenin staat nog altijd op zijn sokkel. Het is een goed bewaakt openluchtmuseum voor de Sovjet-Unie. Op straat houdt de 'militsja', zoals de politie hier naar goed socialistisch gebruik heet, in de gaten wat er gebeurt. Voorbijgangers praten liever niet met vreemdelingen. Ze glimlachen beleefd en lopen snel verder. "De militsja weet alles van je", legt Mihai Dirul uit. Ze weten waar je naartoe gaat en waar je bent geweest."

Dirul heeft een Roemeense naam, maar spreekt Russisch. In 1992 verzette hij zich tegen de separatisten en als gemeenteraadslid in zijn dorp streed hij later (tevergeefs) voor het openhouden van de plaatselijke Roemeenstalige crèche. "Dit conflict is kunstmatig. Roemeens-sprekenden worden gescheiden van Russisch-sprekenden. Maar de gewone mensen hebben geen problemen met elkaar", zegt hij. "Europa moet weten wat er in Transnistrië gebeurt. De mensen willen niet apart leven in dit land."

Met dit land bedoelt hij Moldavië, laat daar geen twijfel over bestaan. "Transnistrië is nog altijd onderdeel van Moldavië. Niemand erkent het als staat. Zelfs Rusland niet en dat houdt nota bene de separatisten in het zadel door de rekeningen van het regime te betalen."

Dat is ook waarom je geen aandacht aan die verkiezingen moet besteden, zegt Ion Manole in Chisinau. "De Moldavische regering is het enige wettelijke gezag in het hele land en is verantwoordelijk voor alle inwoners." Het is hem een doorn in het oog dat die regering op allerlei terreinen samenwerkt met de separatisten, op basis van gelijkheid. Gegevens van gepensioneerden worden uitgewisseld om te voorkomen dat mensen een dubbel pensioen trekken en de politie levert zelfs arrestanten uit aan de militsja.

"Terwijl niemand weet wat er met hen gebeurt. En het is bekend dat in Transnistrië mensen worden gemarteld", aldus Manole. "Daar moeten we het over hebben. En over het onrecht dat de inwoners van de regio wordt aangedaan door deze voortdurende situatie. Maar alsjeblieft, hou op over die verkiezingen."

Rusland heeft een nieuw lievelingetje

Morgen zijn er presidentsverkiezingen in Transnistrië. Het zittende 'staatshoofd' Igor Smirnov is al sinds 1990 aan de macht. Zijn belangrijkste opponenten zijn Anatolii Kaminski, de huidige parlementsvoorzitter, en diens voorganger Jevgeni Sjevtjoek. Smirnov, een Rus, werd altijd gesteund door Moskou. Maar het lijkt erop dat Moskou nu achter Kaminski staat. Als Smirnov wegvalt komt een hereniging met het moederland wellicht dichterbij. Gesprekken hierover hadden vorige maand moeten beginnen, maar zijn uitgesteld tot na de verkiezingen. Volgens diplomaten zullen die gesprekken vooral gaan tussen Rusland en Europa. Moldavië wil toetreden tot de EU, maar kan dat alleen verenigd. Rusland steunt het separatistische regime financieel en militair om invloed in de regio te houden. Het erkent Transnistrië echter niet als land, hetgeen erop kan duiden dat het bereid is het op te geven.