Het was een unicum in de Bulgaarse geschiedenis: rechters die de straat opgingen om steun te betuigen aan een ontslagen collega, gesteund door advocaten, procureurs en burgers. Maar hoe uitzonderlijk het protest ook was, het ontslag van rechter Miroslava Todorova vorige week is een schoolvoorbeeld van de problemen in de Bulgaarse rechterlijke macht. Problemen die de Europese Commissie al vijf jaar aankaart in haar voortgangsrapportages.
Zoals de werkdruk. Todorova - een zeer ervaren strafrechter - werd ontslagen, omdat ze in drie zaken waarin ze uitspraak had gedaan twee tot vijf jaar te laat was met het opstellen van de toelichting. In een van de zaken werd het vonnis daarom nietig verklaard. Vriend en vijand zijn het erover eens dat dit zware fouten zijn, maar veel rechters zijn te laat met hun toelichtingen zonder dat ze worden ontslagen. En Todorova werkte op de overbelaste rechtbank van Sofia waar alle grote strafprocessen terechtkomen.
Om de werkdruk te verminderen werkt deze rechtbank sinds vorig jaar met een automatisch toewijzingssysteem, maar blijkbaar functioneert dat niet. Waar haar collega's gemiddeld 150 zaken per jaar moeten afhandelen, kreeg Todorova er in 2011 maar liefst 309 op haar bureau, waaronder enkele grote fraudezaken met Europees geld.
Collega's suggereren dat Todorova overbelast werd om haar tot zwijgen te brengen. Ze is namelijk ook voorzitter van de Unie van Rechters. In die functie zet zij zich in voor hervorming van de rechtspraak en is ze een gevierd tegenstander van de Hoge Rechterlijke Raad, die op ondoorzichtige wijze rechters benoemt (en ontslaat) en van vriendjespolitiek aan elkaar hangt. Net als Todorova dringt ook de Europese Commissie al jaren tevergeefs aan op hervorming van de raad.
Dit heeft Todorova in botsing gebracht met de machtige minister van binnenlandse zaken, Tsvetan Tsvetanov. De raad passeerde vorig jaar ervaren rechters voor de post van rechtbankvoorzitter in Sofia en benoemde een vriendin van de minister. Todorova uitte kritiek, waarna Tsvetanov haar ervan beschuldigde slechts de belangen van de maffia te dienen; zoals alle rechters.
De Europese Commissie waarschuwde dat dit soort uitspraken de onafhankelijkheid van de rechtspraak bedreigt. Todorova ging verder en klaagde de minister aan wegens laster. Volgens het Bulgaarse Helsinki Comité is dit de echte reden voor haar ontslag. Todorova heeft haar ontslag aangevochten. De rechter die de zaak zou behandelen is om vage redenen vervangen.