Plamen Stoilov wist het in december zeker. Als hij als vooraanstaand onderzoeksrechter weg zou blijven bij een driedaagse werkconferentie over de hervorming van de Bulgaarse rechtspraak, zou niemand dat ooit merken. Hij wist het zelfs zo zeker, dat hij dit opschreef in de brief waarmee hij zijn uitnodiging afsloeg. Dankzij die brief weet nu met terugwerkende kracht het hele land dat hij spijbelde.
Maandag dook de brief opeens op. Of beter gezegd: hij werd opgemerkt, want hij stond al die tijd ergens op de website van de Nationale Onderzoeksdienst, de politiedienst waaraan Stoilov verbonden was. Een bezoeker van de site tipte de juridische nieuwssite Rechtswereld, die een artikel aan de brief wijdde, wat weer door andere media werd overgenomen. Opeens was Stoilovs afwezigheid het middelpunt van de belangstelling en de aanleiding voor een storm van verontwaardiging.
Daarbij gaat het niet over het feit dat hij niet naar die werkconferentie wilde. Soit, de man zou in januari met pensioen gaan en was bezig zijn bureau op te ruimen. Zijn openheid over zijn verzuim staat evenmin ter discussie. Misschien begreep hij dat hij er niet zoveel meer toe deed, lovenswaardig in een land waar iedereen zichzelf continu dikker maakt dan hij is. Nee, de verontwaardiging gaat over de reden waarom hij niet wilde komen: namelijk dat voor de bijeenkomst ook een Nederlandse expert was uitgenodigd.
"Bekend is dat dit een land is waar homoseksualisten hun heerschappij aan de samenleving hebben opgelegd, waar drugsverslaving bijkans volledig gelegaliseerd is, terwijl er officieel een partij bestaat van pedofielen die streeft naar deelname in het parlement", zo schreef hij. "Ik denk dat vertegenwoordigers van een dergelijk land niet onze mentoren kunnen zijn aangaande de problemen met de rechterlijke macht. Ons Slavisch volk verdient een beter lot."
Deze brief - op officieel briefpapier en voorzien van alle stempels - toont de kleingeestigheid en de schaamteloze onbeschoftheid van een deel van de elite van de Bulgaarse magistratuur, zo is de teneur in veel media. Geen wonder dat het met dit soort mensen niet lukt de problemen op te lossen waar de Bulgaarse rechtspraak mee kampt, zoals de overbelasting van rechters, corruptie, nepotisme, incompetentie, politieke druk, ruimtegebrek en personeelstekorten.
Sterker nog, Stoilov stond symbool voor veel van die problemen. Want begon hij niet veertig jaar geleden zijn carrière als hoofdinspecteur bij de gevreesde en repressieve communistische staatsveiligheidsdienst, zoals ook het taalgebruik in de brief verraadt, met die typische combinatie van straattaal (met scheldwoorden als 'homoseksualisten'), nationalisme en gewichtigdoenerij? Was hij niet een lid van de Hoge Rechterlijke Raad in een tijd dat dit college van het ene schandaal in het andere rolde? En kwam zijn naam niet een paar jaar geleden voor in het adresboekje van een criminele 'makelaar in invloed' die tegen de lamp liep? Wie is deze man dan, zo vraagt men zich af, dat hij anderen de maat neemt?