Het is een van de iconische misdaden uit de Koude Oorlog: de 'paraplumoord' op de Bulgaarse schrijver Georgi Markov, 35 jaar geleden in Londen. De moord was destijds wereldnieuws, maar de verjaring gaat in stilte voorbij.
De in 1969 naar het Westen gevluchte Markov was een felle criticaster van het communistische regime in Bulgarije. In zijn 'Reportages in afwezigheid' ontmaskerde hij de socialistische heilstaat als de 'goed geoliede Sovjet-gevangenis' die het in werkelijkheid was. Wanneer hij zijn reportages voorlas in radioprogramma's van de BBC en Radio Free Europe, zaten duizenden Bulgaren stiekem aan hun radio's gekluisterd.
Op 7 september 1978 rekende de Bulgaarse geheime dienst met hem af. Markov liep bij Waterloo Bridge, toen hij een steek voelde in zijn been. Hij draaide zich om en zag een man met een paraplu weglopen. Diezelfde avond werd hij doodziek opgenomen in het ziekenhuis. Drie dagen later was hij dood. In zijn been werd een minuscuul kogeltje gevonden dat sporen bevatte van het gif ricine en vermoedelijk was afgevuurd met de paraplu.
Het antwoord op de vraag wie achter de moord zat, ligt in de archieven van de geheime dienst, waartoe Scotland Yard nooit toegang had. De Bulgaarse politie kreeg die in de jaren '90 wel, maar werd dusdanig tegengewerkt dat ze opgaf. En nu heeft Sofia de zaak officieel gesloten. Georgi Markov kan vergeten worden.
Niet iedereen wil dat. In een boekhandel in Sofia - waar Georgi Markov niet voorradig is - presenteert onderzoeksjournalist Hristo Hristov zijn boek 'Kill the Wanderer'. Na jarenlang procederen kreeg ook hij inzage in de geheime dossiers. Hij ontdekte dat Markov daarin 'Zwerver' heet, dat diens vermoedelijke moordenaar de Italiaanse Deen Francesco Gullino is (codenaam Piccadilly) en dat de moord op het allerhoogste niveau werd beraamd.
Met zijn boek, dat al in 2006 in Bulgarije verscheen, hoopt hij weer internationale aandacht te krijgen voor de zaak-Markov. Vanuit eigen land verwacht hij niets. 'De communisten en hun nazaten zijn nog altijd machtig', zegt hij. 'Er is hier geen de-communisatie geweest. Communisten bekleden hoge posten en zij veranderen onze herinnering.'
Maar Bulgarije is niet uniek, waarschuwt historicus Momchil Metodiev. 'Links Europa steunde massaal de communistische regimes en doet alsof dat normaal was. Dit boek laat zien dat er helemaal niets normaal was aan communisme. En lees Markov zelf, hij roept meer vragen op dan wij kunnen beantwoorden.'