Dirk van Harten

In de omgeving van de Servische havenstad Smederevo maken gewapende rivierpiraten de Donau onveilig. Bijna wekelijks overvallen ze binnenvaartschepen en ze gaan steeds gewelddadiger te werk, zo waarschuwt de Bulgarian River Shipping Company (BRP), een van de grootste Bulgaarse rederijen die op de rivier actief is. In de afgelopen twee jaar is het bedrijf 38 keer slachtoffer geworden van piraten. Onlangs is een schipper overboord gegooid toen hij een overval probeerde te verhinderen.

De rovers hebben het vooral voorzien op de duwbakken die liggen afgemeerd op een onbewaakte ankerplaats even buiten de haven van Smederevo, een stad zo'n vijftig kilometer stroomafwaarts van Belgrado. Vanuit motorboten enteren ze de bakken en ontdoen die van alles wat waarde heeft en gemakkelijk is mee te nemen. Elektrische bekabeling, kettingen, zoeklichten, delen van de lading en zelfs ankers verdwijnen. De overvallers wachten tot de duwboot vertrekt of slaan hun slag als de duwbootbemanning druk bezig is met koppelen of manoeuvreren. Vaak komen ze ook in het holst van de nacht, als de duwbakken er verlaten bij liggen.

Maar die werkwijze verandert, vertelt Diana Pavlova, commercieel directeur van de BRP. Om de piraten te ontmoedigen, liet de rederij een tijd lang een duwboot achter om de bakken te bewaken. Maar steeds vaker zijn juist die het doelwit van de aanvallers, zoals de Bulgaarse schipper Ivan Mitov ervoer. Begin oktober overnachtte hij bij Smederevo aan boord van een duwboot van de BRP. Rond half drie 's nachts hoorde hij geluid aan dek. Toen hij ging kijken zag hij drie piraten aan boord klimmen. Hij probeerde ze te verjagen, maar in de vechtpartij die volgde, kwam hij ten val. De overvallers overmeesterden hem en gooiden hem zonder aarzelen in de Donau. Mitov sloeg daarbij hard met zijn hoofd tegen de boot van de piraten. Volgens Pavlova is het een wonder dat de schipper op eigen kracht de wal heeft weten te bereiken.

Al eens eerder was een bemanning van de BRP met vuurwapens bedreigd door piraten en voor de rederij is de maat nu vol. De schade van de overvallen bedraagt dit jaar al meer dan 50.000 euro. 'En dat zijn alleen nog maar de reparatiekosten', zegt Pavlova. We verliezen ook geld omdat de schepen en bakken dagen uit de vaart zijn. En onze bemanningen zijn bang. Straks kunnen we niemand meer vinden die daarheen wil varen. We hebben steeds aangifte gedaan bij de politie in Smederevo, maar er gebeurt niets. De locale autoriteiten beschermen de overvallers. Ook van de ambassade en het ministerie van Buitenlandse Zaken in Servië hebben we geen enkele steun gekregen.'

De Servische ambassade in Sofia wil niet reageren op de beschuldigingen van Pavlova. De Servische krant Politika meldt echter dat de waterpolitie in Servië onvoldoende middelen heeft om effectief tegen piraten op te treden. Volgens de krant komen de overvallers uit dorpen in de omgeving van Smederevo en wordt de buit daar doorverkocht. Ze zouden actief zijn op de hele Donau tussen Belgrado en Smederevo. Pavlova is daar niets van bekend. Volgens haar beperken de problemen zich tot de bewuste ankerplaats.

Samen met de Oekraïense rederij UDP, die eveneens zegt te lijden onder de piraten van Smederevo, heeft de BRP de kwestie al aan de orde gesteld in het Bratislava Agreement, het overlegplatform van de grootste rederijen die op de Donau actief zijn. Ook andere internationale scheepvaartinstanties zijn volgens Pavlova op de hoogte gebracht. En naar aanleiding van het incident met Mitov is nu ook een hulpverzoek ingediend bij de Bulgaarse regering. Dragovest Garanov, woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken in Sofia, kan dit nog niet bevestigen. 'Maar als we een officiële klacht ontvangen, zullen we zeker grondig onderzoek doen. Dit is een hele ernstige kwestie', aldus Garanov. Hij wil vooropstellen dat de Donau over het algemeen volkomen veilig is voor de scheepvaart. 'Als dit gebeurt, dan is het zeker geen massaverschijnsel.'

De terughoudendheid van de Bulgaarse regering is niet verwonderlijk. In 2006 leidden berichten in de Bulgaarse media over rivierpiraten op het Roemeense deel van de Donau tot een openlijke ruzie tussen Bulgarije en buurland Roemenië. De overvallers hadden het toen gemunt op passagiersschepen en vrachtschepen die bij Cernavoda lagen te wachten tot ze het Donau-Zwarte Zeekanaal op konden varen naar de zeehaven van Constanta. Er zou zelfs eens een schip uit Servië zijn gekaapt en de bemanning daarvan zou gedwongen zijn overboord te springen. Volgens Bulgaarse kranten deden de autoriteiten in Roemenië te weinig om de piraterij te bestrijden. De Roemenen beweerden op hun beurt dat de Bulgaren de problemen aan zichzelf te danken hadden. Bulgaarse schippers zouden consequent hun eigen lading verduisteren en zelden gebruik maken van de officiële havens. In het middelpunt van de ruzie stond de Bulgarian River Shipping Company, die ook toen als eerste de noodklok had geluid.

De problemen met de Roemeense kapers behoren echter tot het verleden en de betrekkingen tussen beide landen zijn sinds hun toetreding tot de Europese Unie in 2007 flink verbeterd. Net als ministeriewoordvoerder Garanov, zegt Pavlova dat de Donau tegenwoordig een veilige rivier is. Behalve dan dat ene stukje bij Smederevo. Pavlova: 'Servië en de EU moeten daar iets aan doen. We kunnen moeilijk zelf onze schepen bewaken. We voeren handel, geen oorlog. We kunnen toch niet toelaten dat er midden in Europa piraten actief zijn?'

Volgens István Valkár van de Donau Commissie - het overlegorgaan van de tien Donaulanden en Rusland - neemt Servië de problemen hoog op. Om de piraterij te bestrijden zou het land samenwerken met Aquapol, het Europese samenwerkingsverband van waterpolitiekorpsen en inspectiediensten.